De kopie is de kopie

Voor wie er nog aan zou twijfelen: de kopie van De Rechtvaardige Rechters die nu in het Lam Gods zit, is wel degelijk de kopie, en niet het origineel zoals sommigen volhouden. We zijn vorige vrijdag naar het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) in Brussel getrokken en daar hebben ze het ons nogmaals verzekerd. Alleen al de vaststelling dat de kopie er veel slechter aan toe is dan de andere Lam Godspanelen, zegt alles.

De kopie werd de voorbije weken behandeld in het KIK. Het hele Lam Gods is aan restauratie toe, dat gebeurt sinds april in de Sint-Baafskathedraal zelf, een operatie die nog verschillende maanden zal duren. Maar voor de kopie was een dringender ingreep nodig. Daarom ging die naar Brussel.
Het meer dan vijfhonderd jaar oude Lam

Gods is op eikenhouten planken geschilderd. Dat hout is zeer stabiel, zegden KIK-experts Hélène Dubois en Marie Postec ons (midden en links op de foto - foto Karel Julien Cole). Bij de kopie is dat veel minder het geval. Ze is geschilderd op een twee eeuwen oude eiken kastplank en krimpt in de breedte. Vooral door die instabiliteit zijn de laatste jaren meer dan tweehonderd kleine opstuwingen in de verf ontstaan.
De kopie is geschilderd door toprestaurateur Jef Van der Veken (1872-1964). Hij begon er in 1939 aan, vijf jaar na de diefstal. Door de oorlog kon hij ze pas in 1945 afwerken.

Van der Veken smokkelde enkele afwijkingen in zijn kopie. Zo gaf hij een van de ruiters een gezicht dat veel wegheeft van Leopold III. Maar voor de rest is de gelijkenis tussen kopie en origineel verbluffend. Zo verbluffend dat sommigen er het (al dan niet deels overschilderde) origineel in zien. In 1974 ontstond daar voor het eerst hevige commotie rond. Schilder-restaurateur Jos Trotteyn, die sinds 1950 verantwoordelijk was voor de jaarlijkse reiniging van het Lam Gods, had gemerkt dat de ouderdomsbarstjes op de kopie zeer sterk op die van de andere panelen leken. Samen met zijn jongere collega Hugo De Putter stapte hij naar de pers. Binnen- en buitenlandse media meldden meteen dat de kopie wel eens het gestolen paneel kon zijn. Maar kort nadien verklaarden Trotteyn en De Putter dat ze zich vergist hadden.
Wat ons bezoek aan het KIK helemaal mooi maakte, was dat we ook de originele lijst te zien kregen, de lijst waarin het originele paneel zat op het moment van de diefstal. Bovenaan op de lijst zijn duidelijk inkepingen te zien, sporen van een klein instrument, mogelijk een schroevendraaier of beitel, waarmee de dief of dieven wellicht de ijzeren lat die op het hout lag, hebben verwijderd.

Volgende bericht op woensdag 16 juni 2010.